16 نکته مهم درباره کتاب و کتابخوانی

۱- تعیین هدف خواندن: سرگرمی یا یادگیری؟

به طور کلی دو دلیل اصلی برای خواندن وجود دارد: سرگرمی یا یادگیری. اگر برای سرگرمی مطلبی را می خوانید، یادگیری مهارت های کتاب خوانی موثر، شاید آن چنان لازم نباشد. هرچند می توانید فهم ادبی خود را با بهبود مهارت های کتاب خوانی عمیق تر کنید. اما در این مقاله بر روی خواندن با هدف آموزشی تمرکز می شود.

۲- یادداشت برداری در دفترچه یادداشت

تا حالا دقت کرده اید که بیشتر کتاب های منتشر شده حاشیه دارند؟ آن فضاهای خالی، کار را برای یادداشت برداری شخصی شما راحت می کنند. حتی برخی کتاب های تجاری و روانشناسی، صفحات خالی برای تمرین و کارهای دیگر دارند. بنابراین زمانی که شروع به نوشتن در کتاب کنید، سرعت خواندنتان کم می شود و مطالب بیشتری می آموزید.

نکته: سنت نوشتن افراد کتاب خوان در حاشیه ی کتاب، گذشته ای طولانی دارد. برای مثال و روشن تر شدن این مهارت کلیدی خواندن، از کتاب Marginalia: Readers Writing in Books By H. J. Jackson کمک بگیرید. افراد ذیل چند تن از نویسندگان بزرگی هستند که نوشتن در حاشیه ی کتاب را به صورت یک عادت در آورده اند:

sir Arthur Conan Doyle, Alexander pope, Virginia Woolf , John Ruskin , William Blake

نکته ی مهم: فقط در کتاب هایی که متعلق به خودتان است بنویسید. کتابخانه ها منابع پر ارزشی هستند و وظیفه ی شما این است که کتاب هایی که از آن جا امانت می گیرید را سالم و تمیز بازگردانید. اگر کتاب های کتابخانه را می خوانید، هنوز هم می توانید خواندن خود را با بکار بردن دیگر موارد ذکر شده در این مقاله بهتر کنید.

۳- از روش دسته بندی مطالب برای عمیق تر کردن خواندن خود استفاده کنید

من روش دسته بندی را از نویسنده و برنامه ریزی به نام« Ryan Holiday»  آموختم. در واقع روش دسته بندی، شما را به عمق موضوع می برد و کمک می کند تا مطلب را از چندین زاویه بیاموزید. آقای « هالیدی » همچنین پیشنهاد می کند، روش های یادگیری خود را با فعالیت های غیرخواندنی همراه کنید. در این جا دو مثال از نحوه ی استفاده از روش دسته بندی آورده شده است:

• روش اول: کسب دانش در مورد جنگ جهانی دوم

با وجود هزاران کتاب برای انتخاب، شما گزینه های مختلف و زیادی دارید. برای مثال درک شما از جنگ و عواقب آن احتمالا از دید کشور خودتان و مبتنی بر آثار داخلی است. در این صورت شما می توانید روش دسته بندی را با خواندن در مورد نحوه ی اثر جنگ بر شهروندان آسیایی به کار ببرید، به دنبال فهم دلایل جنگ باشید و بیوگرافـی رهـبران زمان جنگ .

• روش دوم: کسب دانش درباره ی بازاریابی

بازاریابی یکی از مهم ترین مهارت های تجاری است که می توانید یاد بگیرید. خوشبختانه، در این زمینه کتاب های زیادی برای مطالعه وجود دارد. برای به کار بردن روش دسته بندی در مورد بازاریابی، از حداقل سه دیدگاه مختلف استفاده کنید. برای مثال در مورد تکنیک های خاص بازاریابی کتاب:

(Ultimate Guide to Google AdWords, 4th Edition By: Perry Marshall, Mike Rhodes, and Bryan Todd)

را بخوانید، برای آشنایی با بازاریابی سنتی کتاب (Scientific Advertising by Claude Hopkins) و در مورد آگهی نویسی کتاب (The Ultimate Sales Letter by Dan Kennedy) را مطالعه کنید.

۴ – در مورد نویسنده بخوانید

چه کسی کتابی که می خوانید را فراهم آورده است؟ شناخت نویسنده می تواند آگاهی شما را به مقدار زیادی افزایش دهد. سال گذشته یک بیوگرافی در مورد دکتر حسابی خواندم و از عادت های کاری او شگفت زده شدم. جالب است بدانید این موضوع به من کمک کرد تا با کتاب های او بهتر ارتباط برقرار کنم. شما ممکن است نتوانید بیوگرافی کاملی درباره ی نویسنده ی کتابی که می خوانید پیدا کنید، اما می توانید برای روشن شدن و عمیق تر شدن درک خود سوالات زیر را مطرح کنید:

این نویسنده چه کتاب هایی را قبلا منتشر کرده است؟ ( یعنی تا چه اندازه این کتاب با کارهای قبلی نویسنده همخوانی دارد. آیا یک مبحث جدید است یا به مباحث قبلی عمق بخشیده است؟)

تا چه اندازه کتاب با حوزه ی کاری نویسنده همخوانی دارد؟ ( یعنی آیا این فرد صرفا یک نویسنده با موضوعات گوناگون است و نویسندگی شغل اوست یا این که بر اساس موضوع مثلا با موضوع تجاری و در شرایط خاصی کتاب را می نویسد؟)

۵ – درباره چیزهایی که می خوانید، بنویسید

نوشتن به طرز عجیبی روی درک و فهم خواندن شما اثر دارد. شما می توانید یک کتاب کامل در مورد چیزی که خوانده اید بنویسید. ( من چندین بار این کار را انجام داده ام که بسیار رضایت بخش بوده است.) همچنین می توانید روی جلد داخلی کتاب یادداشت بردارید تا بتوانید یک راهنمای کوچک برای ارجاع آسان ایجاد کنید.

نمی دانید چه بنویسید؟ این نکات را در نظر داشته باشید:

• آیا کتاب تمرین هایی برای کتاب خوانی ارائه می دهد؟ این تمرین ها را کامل کنید.
• آیا کتاب شما را به دیگر کتاب های جالب، ارجاع می دهد؟ از عناوین آن یادداشت برداری کنید.
• آیا عبارت زیبا و خاصی نظر شما را جلب کرده است؟ آن را بنویسید.

۶ – درباره ی کتاب خوانی خود با دیگران بحث کنید

در بسیاری از موارد، کتاب خوانی یک عادت فردی است. اما شما می توانید کتاب خوانی را با برنامه ریزی به یک فعالیت اجتماعی تبدیل کنید. برای مثال، می توانید عضو یک باشگاه مجازی کتاب شوید؛ جایی که بتوانید پیام ها و یادداشت هایتان را با دیگران عوض کنید. همچنین می توانید از سرویس هایی مثل اینترنت برای جستجوی باشگاه های کتابخوانی محدوده ی اطرافتان استفاده کنید. اگر برای بهبود زندگی یا اثربخشی کتاب می خوانید، بهترین نتیجه را از مطالبی که خوانده اید، پس از گفتگو با افراد علاقمند در همان زمینه می گیرید.

۷ – از خودتان بپرسید که آیا با نویسنده موافقم؟ چرا؟ یا چرا که نه؟

وقتی یک کتاب خوب را می خوانید، طبیعی است که جذب آن شوید. بعضی از کتاب ها آن قدر جذابند که شما را وادار می کنند تمام شب را برای خواندن آن بیدار بمانید. اگر چه کتاب خوانی با علاقه و عمیق قابل ستایش است اما چیزهای دیگری نیز وجود دارد که از خواندن کتاب باید بیاموزیم.

بیشتر کتاب های غیر علمی و تخیلی ( و بسیاری از کارهای علمی و تخیلی ) به دنبال اثبات یک نکته هستند. بررسی کنید که چگونه به این نکات پرداخته شده است. آیا نویسنده پانویس ها یا ارجاعاتی به آثار دیگر فراهم آورده است؟ آیا براساس تجربه های شخصی نوشته شده اند؟ این سوالات به شما کمک می کند تا میزان موثر بودن خواندن خود را ارزیابی کنید.

۸ – متنی که می خوانید را کاوش کنید. (منظور قسمت تشکر و پانویس ها)

در بسیاری از کتاب هایی که من می خوانم، اغلب به بخش تشکر، پانویس ها و دیگر بخش های مطلب نگاه می کنم. چرا؟ این قسمت ها حاوی مطالب اضافی است که ابعاد جدیدتری از کتاب را به روی ما باز می کند. در مورد مقدمه و معرفی هم همین مطالب صادق است. به طور مثال بخش معرفی رمان های کلاسیک و تخیلی، در مورد نحوه ی ترجمه ی کتاب و یا دلیل کلاسیک قلمداد شدن آن می پردازد.

فواید خواندن قسمت تشکر: در برخی موارد، نویسنده لیستی از اسامی را ارائه می دهد. در موارد دیگر به ارتباطات کلیدی نویسنده با عوامل مختلف پی می برید. همچنین با نقش ویراستار و کسی که کتاب را ویرایش نموده است آشنا می شوید.

فواید خواندن پانویس ها: پانویس ها و ارجاعات یک کتاب پیشنهادات ارزشمندی را برای مطالعه ی بیشتر فراهم می آورند. لازم نیست تمام بخش پانویس را بخوانید فقط هنگامی که نویسنده نکته ی جالب یا غیرمنتظره ای را بیان کرده است به آن نگاهی بیندازید.

۹ – مطالب جالب را در یک دفترچه ی شخصی گردآوری کنید

« ما باید نکات آموزشی مفید، جملات امید دهنده و سخنان افراد معروف را ( به جز جملات قدیمی یا استعارات و تشبیهات عجیب ) که قابلیت تبدیل شدن فوری به عمل را دارند، شکار کنیم و آن ها را به گونه ای یاد بگیریم که تبدیل به عمل شوند.»  Seneca, Roman philosopher

در زمان های قدیم کتاب ها گران بودند و ممکن بود فقط قادر باشید تا کتاب را برای مدت کوتاهی قرض گرفته و سپس آن را بازگردانید. این یکی از دلایلی است که دفترچه های شخصی شکل گرفت. بنابراین می توانید از یک دفترچه ی یادداشت استفاده کنید و یا یادداشت ها را در یک پوشه روی کامپیوترتان ذخیره نمایید. شما می توانید از Evernote یا هر مدل دیگری که دوست دارید برای جمع آوری مطالب استفاده کنید.

Author Ryan Holiday ، استفاده از دفترچه ی شخصی را پیشنهاد می کند. او پیشنهاد می کند که به دنبال مطالب پر مغز و عمیقی که زندگی مان را بهتر می کند باشیم. یک مثال ساده، نقل قول یا عبارت از کتابی که می خوانید می تواند بسیار مفید و قدرتمند باشد. وقتی این مطالب را در یک دفترچه ی شخصی ثبت می کنید به راحتی می توانید مطالبی را که قبلا آموخته اید برای خودتان یادآوری کنید.

۱۰ – بر روی آن چه خوانده اید، تامل و اندیشه کنید حتی اگر به صورت سرگرمی وار بوده باشد

زمانی که یک رمان، داستان کوتاه، نمایشنامه یا دیگر مطالبی که در هنگام فراغت می خوانید را تمام می کنید، کتاب را کنار می گذارید. پیشنهاد می کنیم روز بعد درباره ی چیزی که خوانده اید و از آن لذت بیشتری برده اید، فکر کنید. آیا از دنیای تصویر شده و قوی هیجان زده شدید؟ آیا کاملا از ارتباط تفکرات روی روابط شگفت زده شدید؟ این مشاهدات به شما کمک می کند تا در آینده سراغ کتاب های دیگری بروید که از آن ها لذت بیشتری می برید.

در حقیقت این مهارت تفکر به شما کمک می کند تا به جای این که خیلی ساده بگویید از کتاب لذت بردم، می توانید کاملا شرح دهید که از کدام بخش های کتاب خوشتان آمده است.

۱۱ – نظرات مختلف را درمورد کتابی که مطالعه می کنید، بخوانید

خواندن نظرات در مورد کتابی که می خوانید به شما یک نقطه نظر تازه می دهد. می توانید از خواندن نظرات در سایت « آمازون » شروع کنید، اما کاملا به آن متکی نباشید. همچنین می توانید از نقدهای قابل توجهی که در نشریات نوشته شده است استفاده کنید. در حقیقت خواندن نقدهای اندیشمندانه ی کتاب، شما را مجهز به یک مهارت جدید کتاب خوانی موثر می کند.

۱۲ – قدرت ذهن خوانی خود را با خواندن داستان، تقویت کنید

آیا می دانستید خواندن داستان می تواند به شما در شناخت بهتر مردم کمک کند؟ محققان Comer Kidd David  و EmanueleCastano نشان داده اند که خواندن داستان به شناخت عمیق تر شما از دیگر افراد جامعه کمک می کند. برای دسترسی به چنین قابلیتی، محققان خواندن داستان های ادبی را پیشنهاد می کنند. زیرا داستان های ادبی نیازمند درگیری ذهنی و تفکر عمیق از سوی خوانندگان آن ها می باشند. همین خصوصیات خاص رمان های ادبی مدرن آن ها را از رمان های هیجانی یا عشقی پرفروش جدا کرده است.

۱۳ – از یک لغتنامه برای آشنایی با معنی کلمات و مطالب ناشناخته استفاده کنید

در خواندن یک مطلب چه داستان باشد یا غیرداستان، شما ممکن است به مطالب و کلمات نامانوس بر بخورید. در این صورت به جای آن که از عبارات گیج کننده و مبهم رد شوید، یک دقیقه زمان بگذارید و معنی کلمه را در لغتنامه جستجو کنید. ( یک لغتنامه چاپی در کتابخانه تان یا یک لغتنامه آنلاین ) به عنوان مثال من استفاده از Google Maps را برای زمانی که کتاب شما مکان های ناآشنا را معرفی کرده، پیشنهاد می کنم.

۱۴ – برای یادداشت برداری از یک ماژیک هایلایتر استفاده کنید

استفاده از «ماژیک هایلایتر» روشی قدیمی برای برجسته کردن متن است. اگر چه  CBS News در گزارشی اعلام کرد که هایلایت کردن از کم اثرترین روش های خواندن است اما این تکنیک اگر به طور صحیح استفاده شود اثرگذار خواهد بود. به عنوان مثال شما ممکن است کتاب را با خواندن یک فصل آغاز کرده و سپس نکات مهم و کلیدی را هایلایت کنید. این کار به شما کمک می کند تا در کمترین زمان ممکن بتوانید نکات برجسته شده را به دفتر یادداشت خود منتقل کنید.

۱۵ – در برداشتن یادداشت مناسب (چه برای امتحان و یا تحقیق دانشگاهی) دقت کنید

فرض کنیم در حال خواندن یک کتاب فنی مثل Project Management Body Knowledge ( یعنی راهنمای PMBOK) برای کسب مدرک PMP هستید. نشستن روی صندلی و خواندن کتاب به تنهایی، نتیجه ای جزئی در پی دارد. برای فراگرفتن کامل مطالب باید یادداشت برداری کنید.

نوع یادداشت هایی که برمی دارید به میزان یادگیری شما بستگی دارد. در این جا چند پیشنهاد برای شروع یادداشت برداری از کتاب هایی که می خوانید ارائه می دهیم:

• فرمول های مهم را بنویسید و شرایط آن را مشخص کنید.
• به دنبال لغات پررنگ شده بگردید. اگر نویسنده در متن کتاب عبارتی را بارها پر رنگ کرده است ، احتمالا می خواسته نکته مهمی را یادآوری کند.
• نمودارهایی بین مفاهیم بکشید. ( من این نکته را از Scott H Young آموختم که کتاب او با عنوان « کامل کردن دوره ی کامپیوتر MIT در ۱۲ ماه با استفاده از روش های پیشرفته ی مطالعه » معروف است ).
• مفاهیمی که به نظرتان چالش برانگیز می آید را برای مرور دوباره یادداشت برداری کنید. وقتی درحال یادگیری مطالب جدید هستید، طبیعی است که با مفاهیم چالش برانگیز رو به رو شوید. ممکن است در همان لحظه منظور آن جمله را متوجه نشوید. یادداشت برداری این امکان را به شما می دهد تا علاوه بر مرور مطالب در زمان دیگر، بتوانید آن ها را در کتاب های دیگر جستجو کنید و با افراد متخصص در آن زمینه برای روشن شدن برداشت و درک خود مشورت کنید.

۱۶ – هر روز مطالعه کنید

خیلی از مردم تصمیم می گیرند که بیشتر بخوانند. در واقع شما باید کتاب خوانی را به عادتی در کل زندگی تان تبدیل کنید.